31 Mart’ta seçilen belediye başkanları ve meclis üyelerini önemli gündem maddeleri bekliyor. Seçim sürecinin yarattığı heyecan, koşuşturmaca ve siyasal atmosfer yerini cevaplanması gereken önemli yapısal ihtiyaçlar ve taleplere bırakıyor. Yurttaşlardan beş yıllığına emanet alınan yetki ve kaynakların nerede, niçin ve nasıl kullanılacağı önümüzdeki dönemde tayin edilecek.
Belediyeler, mahalli müşterek ihtiyaçları, yani yerel ortak ihtiyaçları ve talepleri yönetmekle görevlendirilmiş kurumlardır. Belediye başkanları, meclis üyeleri ve bürokratlar ise ana karar alıcılardır. Bu aktörlerin yönetim anlayışları ve tercihleri siyasal, idari ve mali süreçlerin ardından belirli sonuçlar üretecek. Söz konusu çözümler ve bunların sonuçları ise pek çok alanı kapsamak durumunda.
Yerel düzeyde; afet, konut, trafik, altyapı, sosyal hizmet, çevre koruma ve birçok mesele yönetim süreçlerinin kapsamına giriyor. Belediye yöneticileri aynı anda birçok alanda kararlar almak ve kaynakları kullanmak durumunda. Yönetim anlayışları, nasıl yöneteceklerini; politikaları ise ne yaptıklarını tayin edecek. Kısacası, belediyeleri bekleyen ana gündem; neyin, neden, ne zaman ve nasıl yapılacağına karar vermek ve planlamak olacak. Bu gündemin detayları ise gündem maddelerini teşkil edecek.
Belediye başkanları ve meclis üyeleri ile bürokratların en geniş ve detaylı yönetim çerçevesini, stratejik plan ve bütçe hazırlama süreci belirliyor. Bir diğer ifadeyle, belediyelerin beş yıllık mahalli müşterek ihtiyaç tespitleri, bunlara yönelik vizyon, hedef ve faaliyetleri ile kaynak kullanımı, önümüzdeki altı ayda karara bağlanacak.
Ana gündem ile bunu oluşturan temel gündem maddeleri bu süreçte resmiyet kazanacak ve bürokrasinin hedeflerine dönüşecek. Bu nedenle, genel kanının aksine, stratejik planlama ve bütçe hazırlama, salt yasal olarak yapılması gereken teknik bir süreç olarak görülmemeli. Bütünsel olarak siyasi, idari ve mali yönetim çerçevesi, detaylı planı olarak görülmelidir.
En temelde stratejik planlar yerelin mevcut sorun, ihtiyaç ve taleplerinin katılımcı ve bilimsel olarak belirlenmesiyle başlar. Bu ihtiyaç tariflerine bağlı olarak, belediyenin yetki, sorumluluk ve görevleri ile neler yapacağı tanımlanır. Söz konusu tanımlama sürecinde üst ölçekli (Ulusal Kalkınma Planı, Bölgesel Kalkınma vb.) politika ve planlar değerlendirilir. Sonrasında ise ana stratejik amaçlar, bunlara varmak için gereken hedefler ve faaliyetler belirlenir. Öngörülen hedeflere varmak adına yürütülecek faaliyetlerin başarısını ölçmek için kilit performans göstergeleri ile gerekli kaynaklar yine aynı belgede karara bağlanır. Belediye meclisinin değerlendirmesi ve onaylamasından itibaren belediyelerin gelecek beş yıllık yol haritaları belirlenmiş olur.
Bu süreç gerek taşıdığı önem gerekse kalitesi açısından en başta yurttaşlar olmak üzere her yerel paydaşın önceliği olarak ele alınmalıdır. Olabildiğince katılımcı, bütünsel, veri temelli ve gerçekçi temelde hazırlanmalıdır. Ancak böyle bir yaklaşım ile daha iyi kentsel politikalar ve planlar ortaya çıkarılabilir. Aynı zamanda belediyenin kurumsal işleyişi, kapasitesi ve gelişiminin de bu dönemde güçlendirilmesi karara bağlanabilir.
Gelecek altı ayın önemini belirttikten sonra bu gündemin temel alanlarını ve bileşenlerini gözden geçirmek yerinde olacaktır. Bu alanlar altı başlık olarak özetlenebilir.
- Kentlerin gündem maddeleri; yerel doğal çevre, yapılı alanlar, altyapı ve tesisler gibi bileşenleri içerir.
- Deprem, sel, yangın gibi afet risklerine karşı insanların ve yerleşim alanlarının dayanıklı hale getirilmesi,
- Konut ve yapı stokunun adil, kapsayıcı ve hızlı dönüşümü ile dayanıklı, çevre dostu bir kentleşme sağlanması,
- Doğal çevrenin korunması ve yoğun yapılaşma alanlarda yeşil alanların çoğaltılması,
- Gerekli park, tesis, altyapı ve diğer fiziksel yatırımların programlanması gibi alt maddeleri içerir.
- Kentlilerin gündem maddeleri; yerelde yaşayan farklı birey ve sosyal kesimlerin temel ihtiyaçlarından başlayarak yaşam kalitesinin sağlanması ve sürekli iyileştirilmesini kapsar.
- Farklı sosyal grupların (çocuk, genç, engelli, kadın, yaşlı vd.) sorun, ihtiyaç ve beklentilerinin tanımlanması ve giderilmesi,
- Spor ve halk sağlığı gibi fiziksel iyiliğin gözetilmesi,
- Eğitim, kültür ve sanat gibi alanlar yoluyla kişisel gelişim ve tatminin sağlanması gibi yaşam kalitesini doğrudan etkileyen yatırım, hizmet ve projeleri içerir.
- Kurumsal gündem maddeleri; belediyelerin fiziki, örgütler, idari ve mali yönetim kalitesini etkileyen konuları tanımlar.
- İdari ve mali işleyiş düzenini belirleyen hizmet standartları, denetim ve disiplin ile performans ve kalitesinin güçlendirilmesi,
- İnsan kaynaklarının mevcut durumunun analiz edilmesi ve geliştirilmesi,
- Kurumsal araç, ekipman, teknoloji ve yazılım gibi konuların değerlendirilmesi ve güçlendirilmesi,
- Mali varlıkların niteliği, değeri ve kullanım durumunun analiz edilmesi,
- Borç, alacak ve mali kapasitenin durum tespitinin yapılması ve geliştirilmesi için yapılması gerekenleri kapsar.
- Paydaş ilişkileri gündem maddeleri; yereli etkileyen ve etkilenen muhtarlar, kent konseyleri, sivil toplum kuruluşları (STK’lar), işletmeler, sendikalar, meslek odaları, üniversiteler ve medya ile diğer kamu kurumlarıyla ortak fayda üretmek üzere kurulacak iletişim, istişare ve iş birliklerini içerir.
- Vali, kaymakam, il ve ilçe müdürlükleri gibi merkezi idarenin yerel temsilcileriyle yapılması planlanan iletişim, istişare ve iş birliklerinin tanımlanması,
- Muhtar, kent konseyi ve STK’lar ile yapılması planlanan çalışmaların belirlenmesi,
- Üniversiteler ile diğer eğitim kurumlarıyla kent için bilgi ve etki üretim planlaması,
- İşletmeler, iş dünyası kuruluşları, sendikalar ve meslek odaları ile yapılacak istişare ve iş birliklerinin karara bağlanması,
- Yerel ve ulusal medya ile yerel hakkında haber ve tanıtım yapılması gibi faaliyetleri kapsar.
- Yerel demokrasi ve iyi yönetişim; yerel düzeyde demokrasi, iyi yönetişim, hemşerilik bilinci, kent hukuku ve haklarının güçlendirilmesini içerir.
- Temsili, katılımcı ve doğrudan demokrasinin güçlendirilmesi,
- Farklı kişi ve kesimlerde hemşerilik bilinci, kent hakkı ve katılımının desteklenmesi,
- Çevre, canlı hayatı, toplumsal cinsiyet, eşitlik gibi alanlarda hakların korunması ve güçlendirilmesi,
- Ortak akıl, vizyon, hareket ve kaynaklar ile daha iyi bir geleceğin tasarlanması ve inşa edilmesini içerir.
Yukarıda paylaşılan temel gündem alanları ve bileşenleri kapsamında farklı sorunların, ihtiyaçların ve taleplerin kısa, orta ve uzun vadede ele alınması daha bütünsel, katılımcı ve etkili belediye faaliyetlerine yol açacaktır. Böylelikle, aynı anda çevre, ekonomi, toplum ve demokrasi gibi alanlarda kararların daha doğru alınması, kaynakların daha etkin kullanılması, faaliyetlerin daha iyi tasarlanması ve kurumsal işleyiş kalitesinin güçlendirilmesi sağlanabilir.
Afet, kentsel dönüşüm, barınma hakkı, çevre ve doğal hayatı koruma, sağlık, eğitim, kültür ve sanat gibi birçok alanda bulunan yapısal sorunların çözülmesi, daha sürdürülebilir ve yaşanabilir kentler inşa edilmesi için daha bütünsel, sistemli ve tutarlı planlama yapılması gerekiyor. Yerelin farklı koşulları, belediyelerin değişik idari ve mali yapısını hesaba katınca belediyelerin asıl gündeminin yönetim yaklaşımının, planlama kalitesinin ve kaynak kullanım etkinliğinin güçlendirilmesi olduğu ortaya çıkıyor. Ancak böyle bir bakış açısı ve yaklaşım ile en yerinde, doğru ve etkili gündem maddeleri belirlenerek faaliyetler yoluyla sonuçlara taşınabilir.