Eğitim kamusal haktan “satılabilir hizmet”e mi dönüştürüldü? 17–26 Ekim tarihleri arasında Kültürpark’ta düzenlenen İzmir Kitap Fuarı çerçevesinde gerçekleştirilen FİKİR Söyleşileri kapsamındaki “Fakülteden Sınıfa: Haklar, Sorunlar, Mücadele Yolları” buluşmasında, Özel Sektör Öğretmenleri Sendikası’ndan Zeliha Şemin Büyükyılmaz ve İpek Karenfil, moderatör Begüm Doğan eşliğinde piyasalaşma, istihdam ve örgütlenmeyi tartıştı.
Eğitim kamusal haktan uzaklaşıyor
Begüm Doğan, “ortak yurttaşlık hakkı olan eğitim, parası olanın daha ‘iyi’sine eriştiği bir piyasaya çevrildi” diyerek sözü Zeliha Şemin Büyükyılmaz’a bıraktı. Büyükyılmaz, 2023–2024 verilerine atıfla örgün eğitimde yaklaşık 1 milyon 168 bin öğretmenin görev yaptığını; bunun yaklaşık 175 bininin özel okullarda bulunduğunu, oranının %9 dolayında seyrettiğini söyledi. Yalnızca özel okullar değil, kurs ve dershane ağının da 2000’lerden itibaren büyüdüğünü; 2013–2014 kırılmasıyla önemli bölümünün özel okula dönüştüğünü hatırlattı. Ücretli öğretmenliğin yaygınlaştığını, 2024–2025 döneminde 78 ilde yaklaşık 86 bin kişinin bu statüde çalıştığını aktardı. Atama bekleyenlerin sayısının 500 binin üzerinde olduğunu belirterek kamunun şeffaf veri üretmemesinin gerçek ihtiyacı perdelediğini vurguladı.
Fakülteden işe: diploma ile istihdam arasındaki makas
İpek Karenfil, “gerçekten öğretmen mi yetiştiriliyor, yoksa piyasanın talep ettiği ‘eğitmen’ mi?” sorusunu öne çıkardı. Eğitim fakültesi dışından formasyonla gelenlerle birlikte yıllık mezun sayısının 100 bine yaklaştığını; oysa atamaların son yıllarda 15 binler düzeyinde kaldığını söyledi. Bu makası “özel sektöre teşvik eşliğinde ucuz işgücü yaratma siyaseti” olarak yorumladı. Ücretli/adaylık süreçleri, sertifika ekonomisi ve fiziki yetersizliklerin mesleği bir “maliyet kalemi”ne indirgediğini belirtti.
Özel okul gerçekliği: Sözleşme, ücret, performans
Büyükyılmaz, özel okullarda maaşların çoğu zaman asgari ücret düzeyine sıkıştığını; biraz üzerini veren kurumlarda ise yüksek performans baskısının devreye girdiğini anlattı. Nisan–Mayıs’ta pazarlığı yapılan ücretin çoğu yerde Ekim’e kadar ödenmemesi nedeniyle enflasyonun öğretmen aleyhine işlediğini; ağır ders yükü ve “kutsallık” söylemiyle meşrulaştırılan görünmez mesainin yaygın olduğunu söyledi. Doğan, kadın emeğinin sektörde çoğunlukta olmasının “harçlıkçı” algısı, cinsiyetçi görev dağılımı ve daha düşük ücret beklentisiyle birleştiğini belirtti: “Velinin ilk sorusu ‘Öğretmene ne kadar ücret ödüyorsunuz?’ olmalı.”
Haklar ve örgütlenme: Öğretmenler odasında yalnız değilsin
Karenfil, sendikanın boykotlar, nöbet eylemleri ve Ankara yürüyüşü gibi kampanyalarla on binlerce öğretmene ulaştığını; pek çok kurumda sözleşme koşullarında iyileştirmeler elde edildiğini anlattı. Toplu iş sözleşmesinin önündeki temel engelin torba işkolu yapısı ve baraj olduğunu; ayrı bir eğitim işkolu talebinin bu yüzden stratejik önem taşıdığını ifade etti. Doğan, farklı sektör sendikalarıyla kurulan ağları örnek göstererek dayanışmanın yalnız eğitim alanıyla sınırlı kalmadığını vurguladı.
Yerelden bir sonuç: İzmir’de ulaşım indirimi
Seyirci soruları “öğretmen kimliğinin tanınması” üzerinde yoğunlaştı. Büyükyılmaz, uzun uğraşlar sonucunda İzmir’de özel sektör öğretmenlerinin ulaşımda öğretmen kabul edildiğini, iki yıldır belirli bir indirimden yararlanıldığını hatırlattı ve bu uygulamanın ülke geneline yaygınlaştırılması çağrısı yaptı.
Sonuç: kamusal eğitim mümkün
Kapanışta Karenfil, yaklaşan bütçe görüşmelerine atıfla “kaynakların öğretmene ve çocuğa değil, teşviklere akmasına” itiraz ettiklerini söyledi. Doğan, “alkışla geçinilmez” diyerek sözü bağladı; Büyükyılmaz, eğitimin patronların pazarı değil, herkesin ortak alanı olması gerektiğini vurguladı.
Fikir Söyleşileri’nde İzmir’in tarım ve gıda ekosistemi konuşuldu
Kültürpark’ta Fikir Söyleşileri başlıyor: Kentin sesi, toprağın bilgisi, barışın sözü
Etiketler: özel sektör öğretmenleri, kamusal eğitim, öğretmen ataması, ücretli öğretmenlik, eğitim fakülteleri, sendikal örgütlenme, toplu iş sözleşmesi, İzmir Kitap Fuarı, FİKİR Söyleşileri
