Savaşın Karşısındaki Şarkılar ve Öyküleri, B yüzü ile bu hafta kaldığı yerden devam ediyor.
6- Masters of War, 1963, Bob Dylan, ABD
Bob Dylan’ın savaş karşıtı en bilinen şarkısı kuşkusuz Vietnam Savaşı’nın başlangıç yıllardında yazdığı Blowin’ in the Wind. Savaş karşıtı hareketin, barış ve özgürlük arayışının bir nevi marşına dönüşen bu şarkı kadar meşhur olmasa da Masters of War da Dylan’ın gölgede kalmış unutulmaz eserlerinden biriydi.
Şarkı askeri-endüstriyel kompleksin savaş çıkarlarını sert bir şekilde eleştirmek için kaleme alındı. Sözleri, savaşın karanlık yüzünü ve bu süreçten kazanç sağlayanları doğrudan hedef alıyordu:
Gelin savaşın ustaları
Büyük silahları yapan sensin
Ölüm uçaklarını yapan sensin
Bütün bombaları yapan sensin
Duvarların arkasına saklanan sen
Sen masaların arkasına saklanansın
sadece bilmeni istiyorum
Maskelerinin arkasını görebiliyorum
Sen asla hiçbir şey yapmadın
Ama yok etmek için inşa ettin
Benim dünyamla oynuyorsun
Sanki senin küçük oyuncağınmış gibi
Elime silah verdin
Ve sen gözlerimden saklanıyorsun
Ve dönüp daha uzağa koşuyorsun
Hızlı mermiler uçtuğunda
Eski Yahuda gibi
Yalan söylüyorsun ve aldatıyorsun
Dünya savaşı kazanılabilir
İnanmamı istiyorsun
Ama senin gözlerinden görüyorum
Ve beyninin içini görüyorum
Suyun içini gördüğüm gibi
Bu benim kanalizasyonuma akıyor
Tüm tetikleyicileri bağladın
Diğerlerinin ateş etmesi için
Sonra arkanıza yaslanıp izlersiniz
Ölüm sayısı arttığında
Malikanede saklanıyorsun
Gençlerin kanı
Vücutlarından dışarı akıyor
Ve çamura gömüldü
En büyük korkuyu attın
Bu her zaman fırlatılabilir
Çocuk getirme korkusu
Dünyaya
Bebeğimi tehdit ettiğin için
Doğmamış ve isimsiz
Sen kana değmezsin
Bu senin damarlarında akıyor
Ne kadar biliyorum
Sırası gelmeden konuşmak
Genç olduğumu söyleyebilirsin
Eğitimsiz olduğumu söyleyebilirsin
Ama bildiğim bir şey var
Senden daha genç olmama rağmen
İsa’nın bile asla yapamayacağı
Yaptıklarını affet
Sana bir soru sorayım
Paran o kadar iyi mi?
Bu sana bağışlanmayı satın alacak mı?
Sizce olabilir mi?
bulacağını düşünüyorum
Ölümün bedelini ödediğinde
Kazandığın tüm para
Ruhunu asla geri satın almayacak
Ve umarım ölürsün
Ve ölümün yakında gelecek
Tabutunu takip edeceğim
Soluk öğleden sonraya doğru
Ve sen alçalırken izleyeceğim
Ölüm döşeğine kadar
Ve mezarının başında duracağım
Öldüğünden emin olana kadar
7- Baraye, Shervin Hajipour, 2022, İran
İki yıl önce, İran… Mahsa Amini’nin gözaltında öldürülmesi ile başlayan eylemlerde ortaya çıktı “Baraye” şarkısı. Sadece İran’da değil dünyanın birçok ülkesinde otoriteye karşı bir marşa dönüştü. Golshifteh Farahani’nin ses verdiği, Shervin Hajipour’un yazıp besteleği şarkı 81 ülkede yankılandı, sinema salonlarında gösterildi. İngiliz rock grubu Coldplay’in Arjantin’deki konserlerinde çalmasıyla İran’ın dışında iyice bilinir hale geldi.
Baraye sözcüğü Farsça’da “İçin” demek. Şarkıyı yazan Hajipour, sözleri İranlıların sosyal medya mesajlarından oluşturdu. Tüm o mesajlar “Baraye” kelimesi ile başlıyordu. Bir anlamda Baraye’nin yazarı İran halkı.
Farahani’nin vokali o kadar etkiliydi ki; şarkının canlı konser kaydı birkaç saat içinde milyonlarca kez izlendi. 25 yaşındaki sanatçı Shervin Hajipour ise şarkıyı Instagram hesabında paylaştıktan günler sonra gözaltına alındı. Binlerce kişi tarafından Grammy ödülüne aday gösterilen şarkı İslam devletine açıkça karşı çıkıyor, özgürlükten dem vuruyor:
Kız kardeşim için, kız kardeşin için, kız kardeşlerimiz için
Çürüyen beyinleri değiştirmek için
Utançtan, parasızlıktan
Sıradan bir hayatı özlemek
Çöp çocuğu ve hayalleri için
Bu komuta ekonomisi için
Bu kirli hava için
Valiasr ve yıpranmış ağaçlar için
Zafer ve yok olma olasılığı için
Masum köpeklere yasak
Durmaksızın ağlamak için
Görüntünün bu anı tekrarlaması için
Gülen bir yüz için
Öğrenciler için, gelecek için
Bu zorunlu cennet için
Hapsedilen seçkinler için
Afgan çocukları için
Bütün bunlar için tekrarlanmayanlar için
Bütün bu boş sloganlar için
Sahte evlerin enkazı için
Rahatlamış hissetmek
Uzun bir gecenin ardından güneş için
Sinirler ve uykusuzluk hapları için
İnsan, ülke, yerleşim yeri için
Erkek olmasını dileyen kız için
Kadınlar için yaşam, özgürlük
özgürlük için
özgürlük için
özgürlük için
8- Kız Çocuğu, 1978, Zülfü Livaneli, Türkiye
Şair Nazım Hikmet’in şiirinin şarkıya yansısı Kız Çocuğu. Daha çok savaşın acımasızlığı ve katıksız gerçekliğinin dünyaya izdüşümü niteliğinde. Kız Çocuğu, Hikmet tarafından Sadako Sasaki adına yazılmış bir şiirdi. Hiroşima’da atom bombasıyla yedi yaşındayken öldürülen bir kız çocuğu Sadako Sasaki’ye…
1 yaşındayken tanıştı atom bombasının korkunçluğla, lösemi oldu, 10 yıl savaştı, 11’inde hayatını kaybetti. 1000 turna yapabilseydi kağıttan sağlığına kavuşacaktı, olmadı.
Sonra devreye Nazım Hikmet girdi, acısını yüreğinde hissetti ve bu şiiri yazdı. Sasaki’nin yaşı şiirdeki uyum gerekçesiyle 7 yaşında bir kız olarak bırakılmıştı:
Kapıları çalan benim, kapıları birer birer
Gözünüze görünemem, göze görünmez ölüler
Hiroşima’da öleli oluyor bir on yıl kadar
Yedi yaşında bir kızım, büyümez ölü çocuklar
Saçlarım tutuştu önce, gözlerim yandı kavruldu
Bir avuç kül oluverdim, külüm havaya savruldu
Benim sizden kendim için hiçbir şey istediğim yok
Şeker bile yiyemez ki kağıt gibi yanan çocuk
Çalıyorum kapınızı, teyze, amca, bir imza ver
Çocuklar öldürülmesin şeker de yiyebilsinler
Zülfü Livaneli, Nâzım Türküsü’nde bu şiir üzerine yaptığı besteyi seslendirdi. Kız Çocuğu’nun I Come And Stand At Every Door olarak bilinen bir çevirisi The Byrds tarafından Fifth Dimension albümünde Pete Seeger tarafından Headlines & Footnotes albümünde ve This Mortal Coil tarafından Blood albümünde seslendirilmişti…
9- El Pueblo Unido Jamás Será Vencido, 1970, Inti-Illimani, Şili
El Pueblo Unido Jamás Será Vencido, Yeni Şili Şarkısı hareketinin uluslararası ölçekte en ünlü şarkılarından biriydi. Şarkının bestekarı Sergio Ortega, sözlerini kaleme alan ise Quilapayún’du. Kayıda alındığında tarih 1970 hazirandı.
Şarkı, başlangıçta, Şili’nin sosyalist dönüşümü için Salvador Allende’yi seçen işçi sınıfı halkının kitlesel seferberliğinin arkasındaki ruhu yansıtan, popüler birlik hükûmeti için bir marş olarak bestelenmişti. Halka karşısına ilk çıktıktan çok kısa süre sonra birkaç müzik grubu tarafından yorumlandı. Vientos del Pueblo, Inti-illimani gibi yeni Şili Şarkısı müzik toplulukları, siyasi mitinglerin arka planını dolduran şarkının başarılı kayıtlarını yaptı.
ABD destekli 11 Eylül 1973 Şili darbesinin ardından şarkı, hem Şili içinde hem Şilili sürgünler topluluğu ve onların yurtdışındaki siyasi müttefikleri arasında Şili’nin Pinochet rejimine karşı direnişinin marşı oldu. Şili grubu Inti-Illimani şarkıyı La Nueva Canción Chilena albümünde yayınladıktan sonra dünya çapında ünlendi. Şarkı, zaman içinde, çoğu Şili darbesi veya Latin Amerika ile doğrudan bağlantısı olmayan, dünya çapında çeşitli protestolarda kullanıldı. Sözler birçok dile uyarlandı veya tercüme edildi.
Faşizme karşı direnişin, kapitalizm altında ezilen toplumların, sol cenahın, gençlerin simgelemiş melodisine dönüştü, Türkçe dahil onlanca dile çevrildi.
Ne diyordu Allende devrilmeden önce?
“Magallanes Radyosu büyük ihtimalle susturulacak ve durgun sesim size ulaşamayacak. Bu önemli değil. Siz beni duymaya devam edeceksiniz. Yabancı sermaye, emperyalizm, gericilikle birlikte silahlı kuvvetlerimizin kendi geleneğini bozmasına varan koşulları hazırladı. Bu koşullarda, sözlerim sadece işçilere ve gençlere: Teslim olmayacağım! En azından onurlu ve ülkesine sadık biri olarak hatırlanacağım!”
Şili’de demokratik yollarla iktidara gelen solcu lider Allende’nin belki bu sözleri herkes hatırlamıyor ama onunla filizlenip özdeşleşen şarkı bugün hala halkların dilinde, gönlünde…