Yoksullaşma ve Eşitsizlik: OXFAM Raporu Neyi Gösterdi?

İngiliz menşeli uluslararası insani yardım kuruluşu Oxfam Konfederasyonu’nun 2015 yılından bu yana hazırladığı küresel eşitsizlik raporunun 2024 rakamları açıklandı. İsviçre’nin Davos şehrinde 20-24 tarihlerinde düzenlenen Dünya Ekonomik Forumu öncesinde yayımlanan rapor, eşitsizliğin günbegün arttığını ve yoksullar ile zenginler arasındaki makasın fazlasıyla açılmış olduğunu yeniden ortaya koydu.

Ortaya konan 2024 verilerine göre, küresel olarak milyarderlerin serveti  bir önceki yıl 2023’e göre üç kat daha hızlı bir şekilde ve 2 trilyon dolar kadar artmış durumda. 

‘Takers Not Makers’ (Alanlar, Yapanlar Değil) başlıklı rapor, önemli saptamalar ve öngörülerde bulunuyor. Raporda birçok analiz dikkat çekici olsa da bir tanesi gerçekten de çarpıcı ve endişe verici görünüyor:

Oxfam’a göre, “Yoksulluğun 230 yıl sonra dahi aşılamayacağı” iddia ediliyor.

Zenginliğin Kaynağı Nerede: Miras, Tekelcilik, İlişkiler…

Kuruluşun, henüz açıkladığı 2025 raporu ise genellikle doğru kabul edilenin ve bu şekilde propaganda edilenin aksine, milyarderlerin servetinin büyük ölçüde “kazanılmamış” olduğunu ortaya koyuyor. Buna göre, milyarderlerin servetlerinin yüzde 60’ı artık miras, tekelcilik veya yandaş ilişkilerinden geliyor. 

Tüm bunlarla “tarihsel sömürgecilik” üzerinde de duran rapor, Avrupa’daki multi milyarderlerin çoğunun, servetlerinin bir kısmını daha fakir ülkelerin sömürülmesine borçlu olduğunu gösteriyor.

Bunlarla birlikte, Oxfam tarafından hazırlanan analizde, dünya genelinde milyarderlerin servetinin geçen yıl 2 trilyon dolar (71.18 trilyon Türk Lirası) artarak, 2023’e kıyasla üç kat daha hızlı büyüdüğü ve ve günlük 5.7 milyar dolara (202.8 milyar TL) ulaştığı not ediliyor. 

Trilyonerler Dünyası mı Yaratılıyor?

Ayrıca İngiltere merkezli kuruluşun yayımladığı bu son eşitsizlik raporu, dünyanın 10 yıl içinde beş trilyonere sahip olma yolunda olduğunu ortaya koyuyor. Bu, geçen yılın tahmini olan 10 yıl içinde bir trilyoner öngörüsünde büyük bir değişim olduğuna işaret ediyor.

Trump’ın 2’nci başkanlık dönemi, ABD’de ‘zengin oligarşinin’ pozlarıyla başladı. Oxfam, adeta bu fotoğrafı işaret eder gibi önümüzdeki on yıl içinde en az beş yeni trilyoner olacağını öngörüyor. Yapılan analize göre, 2024 yılında tüm dünyada her hafta ortalama 4 yeni milyarderle, yılda toplamda 204 yeni milyarder ortaya çıktı. Türkiye’de ise 2024’de 6 yeni milyarder ortaya çıkmış durumda. Zenginlerin artışının ise ortaya çıkaracağı tek bir gerçek var. O da yığınlarda daha büyük bir yoksulluk ve yoksunluk hâli…

Oxfam’ın ‘Vergi’ Önerisi, Akıllara Piketty’yi Getiriyor

Öte yandan kuruluş Oxfam, “eşitsizliği azaltmak, aşırı zenginliği sona erdirmek ve yeni ayrıcalıklı sınıfı ortadan kaldırmak” gibi hedefler için hükümetleri en zenginlere vergi koymaya çağırıyor. Bu çağrı, akıllara “21. Yüzyılda Kapital” çalışmasıyla, adeta çağın yeni ‘Keynes’i statüsüne yükseltilen Fransız İktisatçı Thomas Piketty’yi getiriyor. Özetle, sistam içi kapitalizm eleştirisi yapan kimi iktisatçılarda da olduğu gibi Piketty’nin de ç.özüm yolu aynı kapıya çıkıyor:  kapitalizme yöneltilen eleştirisnin ahlaki sonucu, servetin vergilendirmesi çağrısıyla sonuçlanıyor.

Devam edersek, Oxfam’a göre ayrıca eski sömürgeci güçler, geçmişteki zararların tazminatlarla giderilmesi vurgusu yer alıyor. 

Küresel Milyarderlik: Nüfuz, Yoğunlaşma, Dengesizlik

Değinilmişti. Rapora göre, küresel olarak milyarderlerin serveti sadece 2024 yılında 2 trilyon dolar artmış görünüyor. Bu rakam günlük yaklaşık 5,7 milyar dolara denk geliyor ve bu artış bir önceki yıla göre üç kat daha hızlı gerçekleşti. Türkiye’deki 28 milyarderin serveti günde 19 milyon ABD doları artarak 55,6 milyar ABD dolarına ulaştı.  

Dünya Bankası verilerine göre ise yoksulluk içinde yaşayan insanların sayısında 1990’dan bu yana neredeyse hiçbir değişiklik olmadı. Milyarder sayısı 2023’te 2 bin 565 iken, 2024’te 2 bin 769’a yükseldi. Bu kişilerin toplam servetleriyse sadece bir yılda 13 trilyon dolardan 15 trilyon dolara çıktı. Böylece, kayıtların tutulmaya başlamasından bu yana küresel milyarder servetindeki ikinci en büyük yıllık artış gerçekleşmiş oldu. 

Dünyanın en zengin on erkeğinin serveti günde ortalama 100 milyon dolar artmış durumda ve bir hesaba göre,  bu kişiler servetlerinin yüzde 99’unu bir gecede kaybetseler bile “milyarder” olarak kalmaya devam edecekler.  

Öngörülenler Gerçekleşti mi: Yıllar Değişse de Eşitsizlik Baki…

Geçtiğimiz yıl Oxfam, on yıl içinde ilk trilyonerin ortaya çıkacağını öngörmüştü. Ancak küresel milyarder servetinin daha hızlı artmasıyla bu projeksiyon önemli ölçüde öne çekildi; şu anki oranlarla dünya artık bu süre içinde en az beş yeni trilyoner görme yolunda. 

Giderek artan “servet yoğunlaşması, milyarderlerin endüstri ve kamuoyu üzerinde daha fazla nüfuz sahibi olması ve tekelci güç yoğunlaşması” bu dengesizliğin en önemli sebeplerini oluşturuyor. 

Oxfam International Genel Direktörü Amitabh Behar, rapora ilişkin yaptığı açıklamada, “Küresel ekonomimizin ayrıcalıklı bir azınlık tarafından ele geçirilmesi bir zamanlar hayal bile edilemeyecek seviyelere ulaştı. Milyarderleri durdurmadaki başarısızlık, geleceğin trilyonerlerini doğuruyor. Milyarderlerin servet birikim oranı -üç kat- artarken, aynı zamanda güçleri de arttı” şeklinde konuşuyor.

Ek olarak, kuruluşun hesaplamalarına göre, bugün küresel milyarder servetinin yüzde 36’sı miras yoluyla edinilmiş durumda. Forbes’un araştırması, 30 yaş altındaki her milyarderin servetini miras yoluyla edindiğini ortaya koyarken, İsviçre Bankası (Union Bank of Switzerland, UBS), günümüz milyarderlerinden 1.000’den fazlasının önümüzdeki yirmi ila otuz yılda mirasçılarına 5,2 trilyon dolardan fazla para bırakacağını tahmin ediyor. 

Yine rapor hakkındaki görüşlerini paylaşan Oxfam üyesi Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı’nın Genel Direktörü Şengül Akçar ise şunları ifade ediyor:

“Oxfam’ın Davos 2025 raporu, derinleşen eşitsizlikleri ve en kırılgan kesimler üzerindeki etkilerini gözler önüne seriyor. Yoksullar ve kadınlar, ekonomik krizler ve iklim değişikliği karşısında en ağır bedeli öderken, servet giderek daha az elde toplanıyor. Rapor, dünya ekonomisinin küçük bir zengin azınlığın eline geçtiğini ve bu sistemin giderek daha fazla insanı yoksullaştırdığını ortaya koyuyor”

“Oligarşik Yapılar Güçleniyor…”

“Küresel eşitsizliğin artmasının temel nedenleri olarak yeni sömürgecilik, tekelcilik ve oligarşik yapıların güçlenmesini gösteriyor.  Yani servetin büyük kısmının gerçek emek ve üretimle değil, miras, tekelcilik ve siyasi bağlantılarla kazanıldığını vurguluyor. Bu tablo, küresel ekonomik ve sosyal adaletin ne kadar büyük bir kriz içinde olduğunu ve acil reformlara ihtiyaç duyulduğunu ortaya koyuyor. Sivil toplum ve bireyler olarak bu adaletsizliğin, bu gidişatın farkına varmalı”

Oxfam Almanya Yönetim Kurulu Başkanı Serap Altınışık ise yaptığı açıklamada ekonomik adaletsizliğin toplum üzerindeki artan baskısına dikkat çekiyor. 

“Süper zenginlerin servetlerindeki artış sınır tanımazken, yoksullukla mücadelede neredeyse hiç ilerleme kaydedilmiyor. Örneğin Almanya yoksul ülkelere verdiği desteği bile kesiyor. Gelir adaletsizliği giderek büyüyor ve bu demokrasi açısından sonuçlara neden oluyor. Zenginlik siyasi gücü de ele geçiriyor. Bunu Trump’ın göreve başlamasıyla görüyoruz; dünyanın en zengin adamı Elon Musk tarafından desteklenen milyarder bir başkan” .

Öte yandan Oxfam’ın açıklamasında bazı ülkeler açısından şu hususlar öne çıkıyor:

Dünya çapında en fazla milyarder ABD’de bulunuyor. Onu Çin ve Hindistan takip ediyor. 

Almanya’da 2024 yılında toplam milyarder sayısı 9 kişi artarak 130’a yükseldi. Almanya dünyada en çok milyardere sahip dördüncü ülke.

Milyarderlerin toplam servetinin yüzde 36’sının miras yoluyla geliyor. Almanya’da bu oran yüzde 71 olarak istatistiklere yansıyor. 

ABD, İngiltere ve Fransa gibi Kuzey Yarımküre ülkelerindeki en zengin yüzde 1’lik kesim, 2023 yılında düşük ve orta gelirli ülkeler üzerinden saatte 30 milyon dolar elde etti.

Küresel Kuzey ülkeleri, dünya nüfusunun yalnızca yüzde 21’ini oluşturmalarına rağmen küresel servetin yüzde 69’unu, küresel milyarder servetinin yüzde 77’sini kontrol ediyor ve milyarderlerin yüzde 68’ine ev sahipliği yapıyor.

Dünya Bankası’nda ortalama bir Belçikalının oy gücü, ortalama bir Etiyopyalıdan yaklaşık 180 kat daha fazla.

Forbes verileri, küresel milyarder servetindeki en büyük yıllık artışın (5,8 trilyon dolar) 2021’de COVID-19 salgını sırasında gerçekleştiğini gösteriyor. 

İsviçre Bankası’na göre, önümüzdeki 20-30 yıl içerisinde 1.000’den fazla milyarderin mirasçılarına 5,2 trilyon dolar miras bırakması bekleniyor.

Gazeteciler Halkın Haber Alma Hakkını Nasıl Savunacak?

Dünya Ekonomisinin Hâli: Kaygılar, Beklentiler ve Çelişkiler

Çin-ABD Rekabeti ve Ticari Çatışma: Önümüzdeki Dönemin Konseptinde Neler var?