Yazan: Lazy Lauren
Bir kadın grubunu etkili kılan şey nedir? Hatta kadın grubu terimiyle neyi kastediyoruz? Ben bunu mevcut ve gelecekteki koşulları ve imkanları iyileştirmek için kadınların ihtiyaçlarını ve çıkarlarını desteklemeye ve ilerletmeye odaklanan bir kolektif gibi düşünme eğilimindeyim.
Yaklaşan Dünya Kadınlar Günü bizi her zaman kadın gruplarının ve geniş anlamda feminist hareketin geçmişi ve eğilimleri üzerine düşünmeye teşvik eder. Benim açımdansa geçtiğimiz birkaç ay boyunca yaptığım birkaç ilginç okuma, aşağıdaki düşünceleri tetikledi.
UMUT ETMEYE CESARET ETMEK
Düşünce dalgalarım ilk başta Shelia Rowbotham’ın “annelik, devrim ve kurtuluşa dair bir anı kitabı”, yani daha önce (utanarak da olsa) adını hiç duymadığım ünlü bir aktivistin çok kişisel bir anlatısı olan Umut Etmeye Cesaret Etmek: 1970’lerde Hayatım isimli kitabından etkilendi. 60’lı yılların hikâyelerini anlatan bir kitabın devamı niteliğinde olmasına, bir sevgiliyle buluşma ve Oxford Ruskin College’da yapılan Kadınların Kurtuluşu Konferansı’na katılma öyküsüyle başlayıp patriyarkanın tanımı ve bu tanımın kapitalizm yaklaşımlarıyla nasıl bağlantılı olduğu hakkında yapılan konuşmalarla kapanmasına rağmen, 70’li yılların hikâyelerinden oluşan koleksiyon başlı başına iyi geliyor.
Bir on yıla yayılan – ve önemli bir tarihsel kesit açısından zengin olsalar da anlatı bakımından her zaman ilgi çekici bulmadığım- anekdotlar sayesinde, taban hareketlerinin pratiklerini ve yarattıkları etkilerin yerel toplulukların ötesine geçerek ulus çapındaki bir bilince doğru nasıl yayılabileceğini, mitinglerde ve konferanslarda dağıtılacak veya satılacak broşürler basmanın maliyetini ve kadınların Thatcher Britanya’sına karşı birbirlerine kız kardeşlik, çocuk bakımı desteği ve sağlık hizmetleri sunma gibi alanlarda buldukları yenilikçi yöntemleri öğrendim. Üstelik tüm bunlar akıllı telefonların, internetin, yanı başınızda bebek uyurken kanepeye geçip birkaç e-posta atabileceğiniz dizüstü bilgisayarların mevcut olmadığı bir dönemde yaşanmıştı. Saf bir aktivizmdi. Gündelik biçimde gezerek, konuşarak, yazarak ve yürüyerek verilen sağlam bir mücadele.
Kadınların Kurtuluşu Konferansı, Oxford. Kaynak: Oxford International Women’s Festival.
EVRİLEN AKTİVİZM
Belki de sonra kaçınılmaz olarak, Rowbotham’ın ve çevresindeki insanların çabalarını- internetin gücü olmadan var olması mümkün ve söz konusu olmayan, gerçek anlamda küresel, etkili bir topluluk olan- Lazy Women topluluğunun çabalarıyla karşılaştırmaktan kendimi alamadım.
Bizler, yani örgütlenme faaliyetlerini yönlendiren ekibin yanı sıra topluluğa katkıda bulunan üyeler ve bizi internet üzerinden takip edenler, dünyanın dört bir yanındaki şehirlerde, kasabalarda ve köylerde, özellikle de Avrupa’nın farklı ve çoğunlukla kırsal bölgelerinde yaşıyoruz.
Kimilerimiz birbirleriyle tanışmak için seyahat edecek maddi imkânları olmayan öğrenciler; kimilerimiz ise bunu yapacak zamanı veya esnekliği bulunmayan anneleriz. Yine de bu çevrimiçi dünyada birlikte var oluyoruz. Birbirimizle Slack uygulaması üzerinden iletişim kuruyoruz. E-postalarla fikirlerimizi paylaşıyoruz. Hep beraber bir yoga dersinin tadını çıkarmak veya önemli bir konu hakkında topluluk olarak sohbet etmek için bir Zoom çağrısına katılıyoruz. İnternete erişim bizler için birbirimize, ürettiğimiz içeriğe ve son olarak da dünyaya bir etkide bulunmasını sağlamaya çalıştığımız mesajlara erişim demek.
Rowbotham’ın kalabalık konferans salonlarında, çevresinin ilham verici bir konuşmacı olarak görülen birinin güçlenme konusundaki fikirlerini paylaşmasını dinleyen kadınlarla sarılmış halde oturduğunu ve sonra bu insanların dallanıp budaklanarak edindikleri bilgiyle ne yapacaklarını tartıştıklarını hayal ediyorum. Her ne kadar yüz yüze buluşmalar heyecan verici biçimde daha fazla odak noktası haline gelse de bazen Lazy Women olarak bizler, kadınların birbirini dinlemesi, birbirleriyle bağlantılar kurması ve bir şeyler paylaşmasını sağlayan bu Gerçek Hayat fırsatını yaratmakta eksik mi kalıyoruz diye endişeleniyorum.
Ama o zaman da bunun farklı bir biçimde de olsa gerçekleşmekte olduğunu umuyorum. Birisi bir Instagram gönderisini görür. Gönderi onu bir makaleye yönlendirir. Makale yankı uyandırır ve o da bunu bir grup sohbetinde arkadaşlarıyla paylaşır. Arkadaşları kahve içerken makale hakkında sohbet ederler. Daha sonra bir başkası annesiyle telefonda konuşurken, bir diğeri erkek arkadaşıyla akşam yemeğinde sohbet ederken bu konuşmaya atıfta bulunur. Belki anne bu konu hakkında bir şey düşünmez; belki erkek arkadaş kız kardeşine konu hakkında bir şeyler söyler, o da kendi kız arkadaşına bir şeyler iletir. Sohbet böylece devam edip gider, bazen seyrelen konu sürekli değişerek genişler.
Tüm bunlar genelde ruh sağlığımız, öz saygımız ve dikkat süremiz açısından kötü sonuçlar yaratan bir platformda gerçekleştirdiğimiz bir gönderi kaydırma eyleminin kıvılcımından doğuyor- ama Lazy Women zaten tam da bu yüzden, yani kendilerini iyi hissetmelerini sağlayacak bir şeyler arayan bir kitleye biraz olsun pozitif enerji sunmak için orada bulunuyor. Lazy Women kaynaklı düşündürücü bir okuma, anlık bir dopamin vuruşu etkisi sunmayabilir ama gönderilerdeki muhteşem illüstrasyonlar kaçınılmaz olarak neşe yaratacaktır.
Yine de bizler kadın grupları açısından her zaman geçerli olduğu gibi uzun vadeli bir oyunu oynamak için buradayız ve kaydırıcılar, okuyucular ve topluluk üyeleri için her etkileşim önem taşıyor.
Elbette bu yaklaşımda yalnız da değiliz. Bu dünyada bir etkide bulunmaya çalışan yüzlerce, binlerce, belki de milyonlarca çevrimiçi grup mevcut; birçoğu kadın sorunlarına odaklanıyor, bazıları bu çabalara karşı koymaya çalışıyor ve diğerleri sayısız konu etrafında belki gereğinden fazla topluluk desteği sunuyor. Ancak Rowbotham ve çağdaşları tarafından sahada yapılan çalışmalar hala hayati öneme sahip.
Sağlık çalışanları Siyahi kadınları doğum ve erken annelik süreçlerinde desteklemek için ellerinden geleni yapıyor, bu deneyimin istatistiklerin ima ettiğinden daha olumlu bir deneyim haline gelmesini sağlamak için rehberlik ve savunuculuk sunuyor. Arkadaşlarını ve meslektaşlarını bir araya toplayarak belediye binasına yürüyüşler düzenlemek için afişler hazırlayan topluluk örgütçüleri, kadınlar ve çocuklar için, evet erkekler ve ikili cinsiyet dışı kişiler için de güvenli ve ucuz konutlar talep ediyor. Kadın sığınma merkezleri, ihtiyaç sahiplerini terapistlerle, mali danışmanlarla ve bazen en önemlisi yeni arkadaşlarla buluşturabilen, konuksever yüzlerle ve çay demleme uzmanlarıyla dolup taşıyor.
VAHŞİ UMUT
Rowbotham’ın anı kitabını bitirdikten kısa süre sonra, başka bir anı kitabını elime aldım, Marisa Bate’in Vahşi Umut‘u. Bu destansı okuma yolculuğunda Bate, annesinin 70’lerde “kadınların özgürlüğünü aramak için” ABD’ye yaptığı seyahatin izlerini sürüyor. Kendi ailesindeki ve diğer ailelerdeki kadın kuşakları arasındaki bağlantıları, hikâyelerin nasıl iç içe geçtiğini araştırıyor ve bunu yaparken de ABD’deki kadın hareketinin iniş çıkışlarını, özellikle de 70’lerdeki durumla iki binli yıllar ve sonrasındaki durumu karşılaştırıyor. Bu “çiçek gücü” döneminde ABD’de bir süre bulunmuş olan Rowbotham ile Roe v. Wade davasında elde edilen anıtsal kararın önünü açan özgürlükleri savunan ABD merkezli kadın önderler ve gruplar bakımından da benzer karşılaştırmalar yapılabilir.
Sadece Amerika’da değil, farklı biçimlerde de olsa Avrupa’da ve dünyanın başka yerlerinde kadınların bedensel özerklik haklarının aktif biçimde geri alındığı şu günlerde yaşadığımız gerçekliği asla bilemezlerdi.
Yine de belki de mücadele etmek bakımından her zamankinden daha iyi bir konumdayız. Roe kararı tersine çevrildiğinde, İngiltere’de ve dünyanın başka yerlerindeki kadınlar dayanışma içinde kararı protesto ettiler. 2017’de Trump’ın başkanlığına bir tepki olarak başlayan Kadın Yürüyüşü, hiç şüphesiz sosyal medyanın gücüyle bir orman yangını gibi yayıldı ve Kanada, Meksika ve hatta Antarktika’daki dayanışma yürüyüşlerinin ortaya çıkmasına neden oldu! İlk katalizör Trump olsa da bu dayanışma Trump liderliği tarafından tehdit edilen çevre reformu, engelli adaleti ve ırk veya cinsellikten bağımsız olarak herkes için eşitlik talebi gibi diğer tüm konularla da bağlantılıydı.
Diğer ülkelerdeki kız kardeşlerimiz hakkında daha fazla bilgi sahibiyiz çünkü dijital dünya daha hızlı, çoğu zaman gerçek zamanlı biçimde daha fazla erişim ve öngörü sunuyor ve bizi sanal veya Gerçek Dünyada gerçekleştirebileceğimiz yöntemlerle ortaya çıkmaya teşvik ediyor. Bütün haberler kötü değil – İspanya’da başlatılan aybaşı iznini veya Fransa’nın, dünyanın kürtaj hakkını anayasasına dahil eden ilk ülke olmasını düşünün. Bunların dünya çapında olumlu yasa dalgalarının önünü açmasını umalım.
PODCAST YAPMANIN GÜCÜ
Lazy Women podcast üretimlerinin son serisi, bu yeni çağı kadın grupları açısından en üst düzeylere çıkarmanın bir başka harika örneği oldu. Avrupa Kültür Vakfı tarafından ortaklaşa finanse edilen Display Europe projesinin bir parçası olan yeni seri, Doğu Avrupalı kadınların Batı Avrupa’daki “başarı” deneyimlerini inceliyor, sınır ötesine yaptıkları yolculukların nedenlerini, geri dönmelerine neden olabilecek etkenleri ve teoride benzer bir kimlik duygusunu paylaşan, ancak gerçekte ulusal bir haritanın ortak parametrelerinden gelmeyenlerin önüne engeller koyan komşulara benzemeye çalışırken yaşadıkları gerçekleri araştırıyor.
Yaklaşık dört yıldır bir şekilde Lazy Women topluluğunun bir parçası olmama rağmen, bu bölümler sayesinde, Avrupa’nın farklı bölgelerinde yaşanan kadın deneyimleri kadar Batı kavramını nasıl tanımladığımız ve bunun kadın özgürlüğü açısından ne anlama geldiği hakkında öğrenecek çok fazla şey olduğunu görüyorum.
Bu öngörüleri ve dersleri farkındalık yaratmaya, bağlantılar kurmaya ve etkiler üretmeye katkıda bulunmamı sağlayacak yeni yöntemler düşünmek üzere kullanmayı umuyorum.
Bizler, özellikle kadınlar olarak, çevrimiçi dünyanın üzerimizdeki etkisinin artması, oturma eylemleri yerine akıllı telefonlara takıntılı biçimde bağlanmamız ve yerel bir mahallede değişim yaratmak amacıyla bir araya gelmenin gücü yerine çevrimiçindeki dilekçe ‘gönder’ düğmelerine tıklamanın kolaylığına yaslanmamız nedeniyle eleştirilsek de çevrimiçi dünyada savunuculuğu, öğrenmeyi ve bağlantı kurmayı kolaylaştıran çok sayıda güçlü cepler mevcut.
Budapeşte, Lazy Women, 2023. Foto @ Kinga Gárdonyi
İLERİYE BAKMAK
Peki, bir kadın grubunu etkili kılan şey nedir? Cevabın, ne tür bir iş yaptıkları veya bunu hangi araçla yaptıklarında yattığını sanmıyorum. Önemli olan, her ne şekilde olursa olsun, büyük ya da küçük bir fark üretmek için yaratmak, desteklemek, savunuculuk yapmak, yani ortaya çıkmak. Kendimiz ve başkaları için daha iyi bir şeyler umut etmeye cesaret ederek buna önem verdiğimizi göstermek. Ne istediğimiz ne için savaştığımız ve ne talep ettiğimiz hakkında bilinçli olmak.
Umut etmeye cüret edersek, ateşimiz, hatta belki de vahşice, sonsuza kadar körüklenmeye devam edecek.
Not:
*Lazy Women: Lazy Women -Tembel Kadınlar- topluluğu https://lazywomen.com/ adresindeki sitesinin “Hakkımızda” bölümünde kendisini şöyle anlatıyor:
Lazy Women, genç Doğu Avrupalı ve Orta Asyalı kadınlar tarafından kadınlık durumuyla bağlantılı yaşanmış deneyimleri ve yapısal basınçları paylaşmak ve bunlar üzerine düşünmek amacıyla yaratılan kapsayıcı bir platform ve topluluktur. Amacımız patriyarka ve kapitalizme karşı verilen daha geniş toplumsal mücadeleye katılmak ve kadınların aslında yaşamak istedikleri dünyayı yaratmalarına yardımcı olmak. Misyonumuz tembellik ve kadınlık durumuyla bağlantılı yanlılık ve klişeleri ve sözümüzü tipik biçimde Batı egemen feminist söylem dahilindeki sanatsal araçlarla ifade etme zorunluluğumuzu sorgulamak. Genelde fazlasıyla “kişisel” gibi görünen bireysel düşüncelerimiz ve deneyimlerimizi paylaşarak ve kamusal alana taşıyarak bu alanlar üzerinde hak iddia etmek ve tüm bu kişisel düşünce ve deneyimlerin daha geniş politik bağlam açısından neden önemli olduğunu göstermek istiyoruz. Bunu da tanıklıklar ve sanal sanat çalışmaları yayınlayarak, yaratıcı atölyeler örgütleyerek ve benzer fikirleri olan kişilerin küresel topluluğunu inşa ederek yapmaya çalışıyoruz.
TARİHÇE
Lazy Women, çoğumuzun evde kalmak zorunda kaldığı ve “ev içi” alanı kullanma biçimimizin yeniden değerlendirildiği Covid-19 dönemi bağlamında doğdu. Birçokları için, evcimenlik, dinlenme ve çalışma arasındaki sınırların belirsizleştiği bu dönem, tembel olmanın ne anlama geldiği hakkında düşünme fırsatı yarattı. Kamusal-özel ikiliğindeki bu kesinti bizi Lazy Women topluluğunu yaratmaya yöneltti.
Adımızın esin kaynağı tembel diye adlandırılma deneyimlerimiz; hepimiz hayatlarımızın kimi noktalarında tembel diye adlandırılmış olsak da tembelliğin niteliği genelde kadınlık durumuyla bağlantılı. Kadın geleneksel olarak, üretken olarak görülen kamusal faaliyetleri yürütebilmesi için yeniden üretim işleriyle uğraşan ve erkeklere alan açan yuva yapan bir dişi kuş olarak görülüyor. Kamusal-özel, üretim-yeniden üretim ikilikleri feminizm tarafından sorgulanmış olsa da yarattıkları miras devam ediyor.
Tembellikle ilgili olumsuz çağrışımları sorguluyor ve kadınlar tarafından dünyanın her yerinde, genelde “özel alanda” gerçekleştirilen ve kamusal veya parasallaştırılmış çalışmadan daha az değerli sayılan birçok uğraşı “kamusal” alana taşıyarak tembelliği ihya ediyoruz. Kadınlık durumlarının çeşitliliğini kucaklayan ve yaşanmış deneyimleri, siyasal ve toplumsal konular, başarılar ve yaşam öyküleri hakkındaki öngörülerini paylaşan, kadınlar tarafından yüz yüze kalınan deneyimlere ve konulara daha fazla dikkat çeken kişilerle bir topluluk inşa etmeyi amaçlıyoruz.
Orijinali Lazy Women* sitesinde yayınlanan bu makale (https://lazywomen.com/desk/daring-to-hope-womens-groups/) Fikir Gazetesi için çevrilmiştir.